توران‌پشت، ایرانِ کوچک
اگر به هزار سال پیش بازگردیم و آنقدر خوش شانس باشیم که با یک جغرافی دان مسلمان، فردی مثل ابن بلخی دیدار کنیم و در آن هنگام مانند گم کردگان راه، از او پرسش کنیم که توران‌پشت کجاست؟ لابد او خواهد گفت: آنجا که مردمانش از صوفیان‌اند؟ در پیِ چه می‌گردی؟ مردمانِ بی کینه و درون صافی؟ آری به تو خواهم گفت: توره‌پشت یکی از منازل راه شیراز به خراسان است. از شیراز تا توره‌پشت پنجاه فرسنگ است و تو هفت منزل پیش رو داری. از شیراز تا رزقان شش فرسنگ، از رزقان تا استخر شش فرسنگ، از استخر تا کمه شش فرسنگ، از کمه تا کمهنگ چهار فرسنگ، از کمهنگ تا ده بید چهار فرسنگ، از ده بید تا ابرقویه دوازده فرسنگ و از ابرقویه تا توره پشت نه فرسنگ است. ابن بلخی را بدرود گوییم تا به توران‌پشت روانه شویم.
دیوار گلی قدیمی از قلعه ای در استان یزد
روستای توران پشت و تاریخ آن
توران‌پشت دهکده‌ای باستانی در ایران است و امروزه بر اساس تقسیمات کشوری از توابع استان یزد به شمار می‌رود. این روستا در مسیر مواصلاتی یزد به شیراز قرار دارد و فاصله‌اش از مرکز استان یزد 80 کیلومتر است. اگرچه در روزگار حاضر از توران‌پشت به عنوان روستا یاد می‌شود اما در منابع تاریخی از پیشینه آن به عنوان شهر یاد شده و مناطقی به نام‌های دِهشیر، دَرَه زرشک، بورَق، بیشُوک، دره‌گازَه، خُورَه اَعلی، خوره سُفلی، شهباز و مفید آباد از توابع آن بوده است. از نظر ویژگی‌های جغرافیایی این نکته شایان ذکر است که توران‌پشت 2500 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و موقعیت طبیعی آن پایکوهی با آب و هوای معتدل و خشک است.
آن چیز که توران‌پشت را از میان بسیاری دیگر از مناطق ایران ممتاز می‌کند، همانا برجای ماندن آثار تاریخی، از تمامی دوره‌های تاریخِ ایران در آن است و کمتر دوره‌ای از تاریخِ پرفراز و نشیب ایران است که در توران‌پشت نشانی از آن دوره وجود نداشته باشد. معرفی تمامی این آثار و دوره‌ها به طور مفصل از حوصله این نوشتار خارج است اما ارائه فهرستی از آن‌ها شدنی است، باشد که در نوشته‌های پسین، این آثار با تفصیل بیشتری معرفی گردند.
از قدیمی‌ترین نشانه‌های باقی مانده از زیست آدمی در توران‌پشت، باید به حجاری صحنه شکار بر روی صخره‌ای در این آبادی اشاره کرد که بشرِ آن دوران با چنین طرحی، اندیشه‌ی اسطوره‌ای خود را بازنموده است. از آن گذشته چندی پیش در پی حفاری‌های باستان شناسی گورستانی مربوط به عصر آهن در توران‌پشت کشف گردید، گورستانی که چند و چون آن هنوز برای باستان شناسان روشن نیست. در گذار از هزار‌ه‌ها به باقی مانده‌ی یکی از معابد آناهیتا بر فراز تپه‌ای در توران‌پشت می‌رسیم، مکانی که در آن حجم انبوهی از سفال‌های شکسته به چشم می‌خورد. نیز در تپه‌ای دیگر یک باستان شناس اسپانیایی حدود صد و چهل سال پیش نشانه‌هایی از چند معبد زرتشتی شناسایی کرده است. از دیگر آثار باستانی توران‌پشت باید قلعهای مدوّر را نام برد که ویژگی‌های معماری دوران اشکانی را در خود بازتاب داده است. در گذر از سلسله اشکانی به سلسله ساسانی می‌رسیم و نشان مُهر این سلسله بر توران‌پشت آن است که توران‌دختِ ساسانی از پادشاهان این سلسله در آبادانی توران‌پشت بسیار کوشیده تا بدان جا که برخی، نام این آبادی را تغییر شکل یافته نام توران‌دخت دانسته‌اند. با ورود اسلام به فلات ایران، مردم ایران رفته رفته به آیین اسلام می‌گروند و در همین کشاکش است که خطوط کهن کوفی بر صخره‌هایی در توران‌پشت واژه‌های الله و محمد را نشان می‌دهند. جالب آنکه کاتب یکی از این نوشته‌ها احمد بن رستم نام داشته است. احمد نامی اسلامی و رستم نامی زرتشتی به شمار می‌رود و این را می‌توان نشانی بر آن دانست که پدر زرتشتی بوده اما پسر مسلمان شده است. حدود 200 سال پس از ورود اسلام به ایران، پیشوای هشتم شیعیان علی بن موسی (ع) به دعوت مأمون خلیفه عباسی از مدینه به خراسان می‌رود که در این مسیر از توران‌پشت نیز گذر می‌کنند و به این مناسبت بنای یادبودی در توران‌پشت بنا می‌شود. حدود 50 سال بعد، کتیبه‌ای در یکی از صخره‌های توران‌پشت با تاریخ 245 هجری نوشته شده که قدیمی‌ترین کتیبه اسلامی در ایران کنونی به شمار می‌رود و از آن تاریخ تا کنون طی قرون متمادی و بدون هیچ وقفه‌ای کتیبه نگاری در توران‌پشت از رونق نیفتاده است، کتیبه‌هایی که گاه تاریخ ساخت بناها را تعیین می‌کنند، گاه از تاریخ فوت افراد خبر می‌دهند و گاه کارکرد تعلیمی دارند.
آسمان نیمه ابری و طبیعت روستایی در یزد
گنبد باستانی قبرستان در روستای توران پشت در یزد
از بناهای باقی مانده مربوط به دوران اسلامی در توران‌پشت می‌توان این موارد را نام برد: قدمگاه امام رضا (ع)، چهار برج مقبره متعلق به مشایخ صوفیه به نام‌های چهل دختران، شیخ جنید، سید گلسرخ و پیر مراد که به دوران غزنوی و سلجوقی مربوط می‌شوند، بقایای یک قلعه اسماعیلی، مسجد جامع مربوط به دوره تیموری، حسینیه و مسجدی مربوط به زمان صفوی، قلعهای به نام کیبیرُگ، آسیاب‌های آبی، آب انبار سنگی، بنایی به نام کَلَک و خانه‌های تاریخی.
آنچه تا کنون گفته شد همه مربوط به آثار تاریخی توران‌پشت بود اما از لحاظ زیبایی‌های طبیعی نیز این روستا آثار کم نظیری را در خود جای داده است که شاید مهم‌ترین آن‌ها چشمه‌هاي جوشان و گنبدهاي آهکی توران‌پشت باشد.
شما از توران پشت چه میدانید ؟ با سرچ کلمه ی "توران پشت" در سایت والاوید میتوانید به فیلم های خام این روستای زیبا و تاریخی دسترسی پیدا کنید.
دیدگاه خود را بنویسید